NHIỄM TOAN CHUYỂN HÓA THEO KHOẢNG TRỐNG ANION

Abstract

Nhiễm toan chuyển hóa được định nghĩa là một quá trình bệnh lý, làm tăng nồng độ của các ion hydro trong cơ thể và làm giảm nồng độ HCO3 -. Toan chuyển hóa được chẩn đoán khi pH động mạch thấp (<7,35), HCO3- thấp (<18mmol/l), pCO2
thấp (<35 mmHg) và BE giảm. Kèm theo có /hoặc không các triệu chứng lâm sàng như thở nhanh sâu, nhịp thở Kussmaul, rối loạn thần kinh bao gồm nhức đầu, buồn nôn, lơ mơ, hôn mê và cuối cùng là trụy mạch [5,6].

Theo A. Durward và CS có đến 46% số trẻ em nhập khoa ICU bị toan chuyển hóa [1]. Một nghiên cứu khác của NaPa và CS thì số trẻ em bị toan chuyển hóa là 27% [1]. Theo Phí Đức Long và P.V.Thắng, tỷ lệ nhiễm toan chuyển hóa chiếm 51% tổng số trẻ nhiễm toan tại PICU [3].

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến toan chuyển hóa với các biểu hiện lâm sàng khác nhau. Nhiễm toan nặng có thể gây nhiều biến chứng và dẫn đến tử vong nhanh chóng. Toan chuyển hóa ảnh hưởng lên rất nhiều cơ quan trong đó tim mạch là hệ cơ quan bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Sức co bóp cơ tim và thể tích nhát bóp giảm, các chất giãn mạch được giải phóng gây hạ huyết áp. Sự
suy giảm chức năng cơ tim xảy ra phụ thuộc vào pH. Khi pH giảm từ 7,4 xuống 7,2 thể tích nhát bóp có thể tăng do các catecholamine được giải phóng, nhưng khi pH giảm xuống dưới 7,2 thì sự suy giảm thể tích nhát bóp chắc chắn sẽ xảy
ra. Ngoài ra sự kháng các thuốc vận mạch cũng như các rối loạn nhịp thất cũng được ghi nhận ở những bệnh nhân toan chuyển hóa nặng [16].

Sự suy giảm ý thức, hôn mê cũng thấy ở những bệnh nhân toan chuyển hóa nặng mặc dù pH dịch não tủy chỉ thay đổi nhỏ. Toan chuyển hóa còn làm ảnh hưởng đến ái lực của gắn của oxy vào phân tử hemoglobin. Thời gian toan càng kéo dài, ái lực gắn càng giảm. Ngoài ra, trong toan chuyển hóa cấp tính, hoạt động của các tế bào lympho cũng như khả năng diệt khuẩn của bạch cầu bị suy giảm dẫn tới bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng hơn. Ở những bệnh nhân này, toan chuyển hóa còn gây ra giảm hoạt động sản xuất ATP do ức chế 6-phosphofructokinase và thúc đẩy sự chết theo chương trình của tế bào [16]. Do những tác động xấu lên cơ thể nên những bệnh nhân toan chuyển hóa nếu không được điều trị kịp thời sẽ có tiên lượng rất xấu. Tiên
lượng càng xấu khi mức độ toan càng nặng.