HIỆU QUẢ TƯ VẤN GIÁO DỤC SỨC KHỎE CHO NGƯỜI CHĂM SÓC TRẺ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỶ

Abstract

Đặt vấn đề: Người chăm sóc trẻ rối loạn phổ tự kỷ (ASD) cần tham gia tích cực vào quá trình trị liệu nhằm giúp trẻ nâng cao chất lượng cuộc sống và hòa nhập với cộng đồng. Mục tiêu: Đánh giá kiến thức, thái độ, thực hành của người chăm sóc trẻ ASD trước và sau tư vấn giáo dục sức khỏe. Đối tượng và phương pháp: Là người chăm sóc trẻ tự kỷ tại bệnh viện Châm cứu Trung ương từ tháng 2-9/2020 được phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi cấu trúc trước và sau tư vấn, giáo dục sức khỏe. Kết quả: Có 140 người chăm sóc trẻ (NCS), trong đó 85% là nữ, sống ở thành phố 76,4% và 20% có trình độ đại học trở lên. Về kiến thức, đa số NCS trẻ ASD trả lời đúng các câu hỏi kiến thức về khái niệm, nguyên nhân, vai trò của NCS… sau khi được tư vấn và sự thay đổi này có ý nghĩa thống kê so với trước tư vấn (P=0,000). Về thái độ, hầu hết nhận thức và thái độ đúng của NCS đều thay đổi có ý nghĩa sau tư vấn với sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (P=0,023-0,000), trừ 2 điểm mà họ cho là không tham gia can thiệp được và còn sợ hãi, né tránh việc dạy con. Về thực hành, với các kỹ năng tạo sự chú ý, trước tư vấn, tỷ lệ NCS gọi tên trẻ trong khi chơi là 74,3%, giơ đồ vật ngang tầm mắt 33,6% và thể hiện các trạng thái cảm xúc, cử chỉ điệu bộ 22,9 %. Sau tư vấn các tỷ lệ này đều tăng lên lần lượt là 93,6%; 71,4% và 73,6% (P=0,000). Các kỹ năng của NCS trẻ về chơi và hỗ trợ khi chơi như lựa chọn hoạt động, chơi cùng trẻ, làm theo, tham gia, chọn thời điểm phù hợp để trợ giúp và giảm dần sự trợ giúp đều thay
đổi có ý nghĩa thống kê sau tư vấn (P=0,006 và P=0,000). Cuối cùng là các kỹ năng điều chỉnh hành vi, sắp xếp môi trường xung quanh và trao đổi tranh cho thấy trước tư vấn, tỷ lệ NCS biết khen kịp thời khi trẻ làm được hành vi phù hợp (34,3%), điều chỉnh hành vi không phù hợp (61,4%), dạy, làm mẫu hành vi phù hợp (31,4%), chấp nhận hành vi sai và chỉnh sửa nhẹ nhàng, vui vẻ (14,3%), hạ n chế các kích thích xung quanh (30,7%), sắp xếp đồ chơi, dụ ng cụ hỗ trợ hợp lý (54,3%), tạo môi trường thân quen (0,7%), giới thiệu đồ chơi và tranh tương ứng (43,6%), không gợi ý bằng lời (17,1%), đưa đồ chơi khi trẻ trao tranh (17,1%) và thực hiện nhiều lần với mỗi hoạt động (22,9%). Sau tư vấn, các kỹ năng này đều tăng rõ rệt với các tỷ lệ tương ứng là 51,4%, 87,1%, 57,9%, 78,6%, 94,2%, 70%, 55,7% 95%, 97,7%, 50,7% và 64,3% (P=0,009 và P=0,000). Kết luận: Tư vấn giáo dục sức khỏe cho NCS trẻ có hiệu quả rõ rệt cả về nâng cao kiến thức lẫn thay đổi thái độ và thực hành đúng chăm sóc trẻ ASD tại nhà.