NGUỒN GỐC PHÁT TRIỂN CỦA SỨC KHỎE VÀ BỆNH TẬT
##plugins.themes.vojs.article.main##
Tóm tắt
Nguồn gốc phát triển của sức khỏe và bệnh tật nêu lên những ảnh hưởng của môi trường ở giai đoạn phát triển, khi các mô, bộ phận đang hình thành, biệt hóa và hệ ngoại gen nhạy cảm nhất với tác động môi trường, với sức khỏe và nguy cơ bệnh về sau. Giai đoạn phát triển gồm thời kỳ thai và ít năm đầu đời sau sinh.
Nhiều nghiên cứu về nguồn gốc phát triển bào thai và những năm đầu đời sau sinh với sức khỏe và bệnh tật về sau đã được trích dẫn trong tổng quan. Thiếu hay thừa dinh dưỡng thai, cân nặng lúc sinh thấp, căng thẳng ở thời kỳ thai, nuôi ăn bằng sữa mẹ, tăng dung nạp protein với tăng trưởng quá nhanh trong 2 năm đầu đời, phơi nhiễm môi trường độc hại trước và sau sinh có liên quan đến sự phát sinh và tử vong do nhiều bệnh trong quá trình sống, như tăng huyết áp, bệnh mạch vành, đột quỵ, béo phì, tiểu đường, bệnh tâm thần, ung thư và rối loạn chức năng nhiều hệ thống.
Cơ chế phân tử của sự phát sinh bệnh có nguồn gốc từ giai đoạn phát triển là cơ chế ngoại di truyền làm biến đổi biểu hiện gen, thay đổi kiểu hình. Biến đổi ngoại di truyền như dấu ấn sinh học tồn tại lâu dài ở tế bào gây bênh về sau và có thể truyền sang thế hệ sau.
Theo nguồn gốc phát triển của sức khỏe và bệnh tật, nguy cơ bệnh tích lũy dần từ thời kỳ thai đến trọn đời. Can thiệp dự phòng sớm từ giai đoạn phát triển, giảm được nhiều nguy cơ bệnh xảy ra trong đời và cả đời sau, cải thiện sức khỏe, nhiều lợi ích kinh tế, xã hội. Biện pháp can thiệp dự phòng bắt đầu bằng cải thiện, tối ưu dinh dưỡng, tránh căng thẳng và phơi nhiễm môi trường độc hại ngay từ giai đoạn phát triển, cùng với có nếp sống khỏe ngay từ nhỏ.
##plugins.themes.vojs.article.details##
Từ khóa
Nguồn gốc phát triển của sức khỏe và bệnh tật, Ảnh hưởng của môi trường, Biến đổi ngoại di truyền, Phòng bệnh sớm
Tài liệu tham khảo
2- Mc Millen JC, Robinson JS. Developmental origins of the metabolic syndrome: prediction, plasticity and programming. Physiol Rev 2005;85(2): 571-633. https://doi.org/10.1152/physrev.00053.2003
3- Barker DJ, Osmond C. Infant mortality, chilhood nutrition, and ischaemic heart disease in England and Wales. Lancet 1986, 1(8489): 1077. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(86)91340-1
4- Barker DJ, Winter PD, Osmond C et al. Weight in infancy and dead from ischaemic heart disease. Lancet 1989;2(8663): 577-80. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(89)90710-1
5- Barker DJ, Gluckman PD, Godfrey KM et al. Fetal nutrition and cardiovascular disease in adult life. Lancet 1993;341(8850): 938-941. https://doi.org/10.1016/0140-6736(93)91224-a
6- Barker DJ. The origins of the developmental theory. J Intern Med 2007;261(5): 412-417. https://doi.org/10.1111/j.1365-2796.2007.01809.x
7- Painterl, Roseboom TJ, Blaker OP. Prenatal exposure to the Dutch famine and disease in later life: an overview. Repro Toxicol 2005;20(3):345-352. https://doi.org/10.1016/j.reprotox.2005.04.005
8- Schulz LC. The Dutch Hunger Winter and the developmental of health and disease. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of Americam 2010;107(39):16757-16758. https://doi.org/10.1073/pnas.1012911107
9- Sobgw AJ, Boudou P, Mauvais-Jarvis F et al. Efects of diabetic environment in utero on predispotion type 2 dibetis. Lancet 2003;361(9372):1861-1865. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(03)13505-2
10- Sarker G, Litwan K, Kastli R, Peleg-Raistein D. Maternal overnutrition during critical developmental periods leads to different health adversities in the offspring: relevance of obesity, addiction and schizophrenia. Sci Rep;9(1):17322. https://doi.org/10.1038/s41598-019-53652-x
11- Gillman MH, Rifas-Shiman SL, Kleinman KP et al. Maternal calcium intake and offsprig blood pressure. Circulation 2004;110(14):1990-1995. https://doi.org/10.1161/01.cir.0000143199.93495.96
12- Dover GJ. Relation of birthweight to infant mortality and Complex Adult – Onset Disease. Trans Am Clin Climatol Assoc 2009,120:199- 207.
13- Pei CH, Chen G, Mi J et al. Low birthweight and Lung Function in Adulthood : Retrospective Cohor Study in China 1948 – 1996. Pediatrics 2010;125(4):899-905. https://doi.org/10.1542/peds.2008-3086
14- Thompson C, Sydall H, Rodin I et al. Birth weight and the risk of depressive dicorder in late life. Br J Psychiatry 2001;179:450-5. https://doi.org/10.1192/bjp.179.5.450
15- Coussons-Read ME. Effectts of prenatsl stress on pregnancy and human development: mechanisms and pathways. Obstet Med 2013;6(2):52-57. https://doi.org/10.1177/1753495x12473751
16- Malaspina D. Stress in pregancy effects on baby. BMC Psychyatry 2008;8:71.
17- Von Kries R, Koletzko B, Sauerwald T et al. Breast feeding and obesity: cross sectional study. BMJ 1999; 319(7203):147- 150. https://doi.org/10.1136/bmj.319.7203.147
18- Koletzko B. Feeding in infancy and early childhood. Nutrition Review, Nestle Nutriton Workshop Series, 2005.
19- Shingan et al. Breastfeeding outcomes. Lancet 2001;357: 413-419.
20- Ines Amine, Guillien A, Philippat C et al. Environmental exposure and health. Environmental Health 2023;22(1):53. https://doi.org/10.1186/s12940-023-01001-x
21- Barouki R, Gluckman PD, Grandjean P et al. Developmental origins of non-communicable disease: implications for research and public health. Environ Health 2012;11:42. https://doi.org/10.1186/1476-069x-11-42
22- Walker CL, Ho SM. Developmental reprogramming of cancer susceptibility. Nat Rev Cancer 2012;12(7):479-486. https://doi.org/10.1038/nrc3220
23- Poore KR et al. Prevention to exposure to pollution environment during early developmental period, Lancet 2017.
24- Egger G, Liang G, Apricio A, Jones PA. Epigenetics in human diseases and prospects for epigenetic therapy. Nature 2004;429(6990):457- 63. https://doi.org/10.1038/nature02625
25- Hall JG. Epigenetics: What does it mean for paediatric practice?. Pediatrics Child Health 2004;19(1):27-30. https://doi.org/10.1093/pch/19.1.27
26- Campbell H, Wood R. Preventive Pediatrics. In: Mclntosh N, Helms PJ, Smyth RL, Logan S, eds Forfar & Arneil's Textbook of Pediatrics, 7th ed, Churchill Levingstone 2008:27-43.
27- Dieterich CM, Felice JP, Sullivan EO, Rasmussen KM. Breastfeeding Outcomes for mother and child health. Pediatr Clin North Am 2012;60(1):31-48. https://doi.org/10.1016/j.pcl.2012.09.010
28- Bộ Y tế, Tổng cục thống kê. Mức độ bao phủ chương trình tiêm chủng mở rộng. Điều tra y tế quốc gia 2001-2002, Chuyên đề Mức độ bao phủ của các chương trình y tế công cộng, Y học 2003: 38-40.